ایست قلبی : علائم، علل، پیشگیری و کمکهای اولیه

[ŦŁФШ ΞTłHШ]

ایست قلبی ، توقف ناگهانی و غیرمنتظره‌ی عملکرد قلب، تنفس و هوشیاری است. این مشکل معمولاً درنتیجه‌ی اختلال الکتریکی در قلب اتفاق می‌افتد که عمل پمپاژ قلب را مختل می‌کند و گردش خون را به سایر نقاط بدن مختل می‌کند.

ایست قلبی با حمله‌ی قلبی متفاوت است. حمله‌ی قلبی زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون تا حدی مسدود می‌شود. بااین‌حال، حمله‌ی قلبی هم می‌تواند گاهی ایجاد اختلال الکتریکی کرده و موجب ایست قلبی شود.

ایست قلبی یک وضعیت اورژانسی است که اگر بلافاصله مورد رسیدگی قرار نگیرد، موجب مرگ قلبی ناگهانی می‌شود. با مراقبت‌های پزشکی فوری و مناسب احتمال زنده ماندن فرد وجود دارد. انجام احیای قلبی (CPR) که با دستگاه شوک یا فقط فشار دادن قفسه سینه انجام می‌شود، احتمال زنده ماندن فرد تا زمان رسیدن اورژانس بالاتر می‌رود.

علائم

نشانه‌های ایست ناگهانی قلبی بسیار لحظه‌ای و جدی هستند و عبارتند از:

– افتادن ناگهانی فرد

– از دست رفتن نبض

– از دست رفتن تنفس

– از دست رفتن هوشیاری

گاهی‌اوقات نشانه‌های دیگری از قبل نمود پیدا می‌کنند. این نشانه‌ها شامل خستگی شدید، غش کردن، سیاه رفتن چشم، سرگیجه، درد سینه، تنگی نفس، ضعف، تپش قلب و استفراغ می‌شود. ولی ایست ناگهانی قلب معمولاً بدون هیچ هشدار قبلی اتفاق می‌افتد.

چه زمان به پزشک مراجعه کنید

اگر مکرراً احساس درد سینه یا ناراحتی، تپش قلب، ضربان‌قلب نامنظم، خس‌خس یا تنگی نفس، غش دارید یا بدون دلیل سرگیجه می‌گیرید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. اگر این علائم ادامه پیداد کرد، حتماً با اورژانس تماس بگیرید.

وقتی قلب می‌ایستد، کمبود خون اکسیژنه ممکن است طی فقط چند دقیقه موج آسیب مغزی شود. مرگ یا آسیب مغزی دائمی طی چهار تا شش دقیقه برای فرد اتفاق می‌افتد. وقتی می‌خواهید به فردی که بی‌هوش شده و نفس نمی‌کشد کمک کنید، زمان خیلی مهم است. باید فوراً دست به کار شوید.

– اگر متوجه شدید یک نفر ناگهان روی زمین افتاده، بی‌هوش است و واکنش نمی‌دهد فوراً با اورژانس تماس بگیرید. اگر فرد بی‌هوش بچه است و شما تنها هستید، قبل از زنگ زدن به اورژانس با استفاده از دستگاه شوک دو دقیقه برایش CPR انجام دهید.

– CPR انجام دهید. به‌سرعت تنفس فرد بی‌هوش را چک کنید. اگر طبیعی نفس نمی‌کشد، CPR را شروع کنید. روی قفسه‌ سینه‌ی فرد را محکم و تند فشار دهید (به اندازه‌ی ۱۰۰ تا ۱۲۰ فشار در یک دقیقه). اگر قبلاً آموزش CPR دیده‌اید، مجرای تنفسی بیمار را چک کنید و بعد از هر ۳۰ فشار CPR، به او تنفس دهان‌به‌دهان بدهید.

اگر در این زمینه آموزش ندیده‌اید، به فشار دادن قفسه‌ی سینه ادامه دهید. بگذارید قفسه سینه بین فشارها کاملاً بالا بیاید. این کار را تا زمانی ادامه دهید که دستگاه شوک دستی بیاورند یا اورژانس سر برسد.

– در صورت امکان، از دستگاه شوک دستی استفاده کنید. اگر آموزش‌های لازم برای استفاده از دستگاه شوک را ندیده‌اید، پزشک اورژانس می‌تواند به شما در این زمینه کمک کند. در صورتی که در دستورالعمل دستگاه پیشنهاد شده است یک شوک به بیمار بدهید و بعد CPR را با فشار دادن سینه بیمار شروع کنید. یا فقط به مدت دو دقیقه CPR انجام دهید.

در زمان استفاده از دستگاه شوک باید ریتم قلب بیمار چک شود. در صورت لزوم، دستگاه شوک ایجاد خواهد کرد. این چرخه را تا زمانی که هوشیاری‌اش را به دست آورد یا اورژانس برسد تکرار کنید.

دستگاه‌های شوک دستی در مکان‌های مختلفی ازجمله فرودگاه‌ها و مراکز خرید موجوداند. حتی می‌توانید یکی از آن‌ها را برای خانه‌تان بخرید. داخل بسته دستورالعمل کار کردن با دستگاه هم موجود است. این دستگاه‌ها طوری طراحی شده‌اند که فقط در مواقع مناسب شوک تولید کنند.

علل

دلیل لحظه‌ایِ ایست ناگهانی قلبی معمولاً ناهنجاری در ریتم قلبی است که درنتیجه‌ی مشکل سیستم الکتریکی قلب ایجاد می‌شود.

قلب برخلاف سایر اندام‌های بدن که برای دریافت تحریک الکتریکی‌ای که برای کار کردن نیاز دارند به ارتباطات عصبی تکیه می‌کنند، خودش محرک الکتریکیِ خودش را دارد – یک گروه سلول مخصوص که گره‌ی سینوسی نامیده می‌شوند و در قسمت بالایی دهلیز راست قلب قرار دارد. این گره‌ی سینوسی تکانه‌های الکتریکی‌ای تولید می‌کند که به‌صورت منظم در قلب جریان پیدا می‌کنند تا ضربان‌قلب را همگاه کرده و پمپاژ خون را از قلب به سایر نقاط بدن هماهنگ کنند.

اگر مشکلی متوجه گره‌ی سینوسی یا جریان تکانه‌های الکتریکی در قلب شود، آریتمی ایجاد می‌شود که باعث می‌شود قلب یا خیلی تند، یا خیلی کند و به طریقی نامنظم بتپد. این اختلالات در ریتم قلب معمولاً موقتی و بی‌خطر هستند ولی بعضی از انواع آریتمی ممکن است جدی باشد و منجر به متوقف شدن ناگهانی عملکرد قلب شود (ایست ناگهانی قلب).

متداول‌ترین دلیل ایست قلبی نوعی آریتمی است که فیبریلاسیون بطنی نام دارد – وقتی تکانه‌های تند و نامنظمی باعث می‌شود بطن‌ها به جای پمپاژ خون الکی بلرزند.

در اکثر مواقع این نوع ایست قلبی به خودیِ خود اتفاق نمی‌افتد. فردی که قلبی سالم و نرمال دارد، بدون وجود یک محرک خارجی مثل شوک الکتریکی، مصرف موادمخدر یا ضربه‌ی شدید (تروما) به قلب در زمان نادرست از چرخه‌ی قلب، امکان ایجاد ریتم قلب نامنظم به مدت طولانی وجود ندارد.

مشکلات قلبی که ممکنن است به ایست ناگهانی قلب منجر شوند

در افرادی که دچار مشکلات قلبی ازجمله موارد زیر هستند ممکن است آریتمی خطرناک اتفاق بیفتد:

 

– بیماری کرونوری قلب: اکثر موارد ایست قلبی در افرادی اتفاق می‌افتد که دچار بیماری کرونری قلب هستند. در این بیماری، رگ‌های خونی با کلسترول و سایر موادزائد بسته می‌شوند، درنتیجه جریان خون در قلب کاهش می‌یابد. این وضعیت تولید تکانه‌های الکتریکی در قلب را دشوار می‌کند.

– حمله‌ی قلبی: اگر در اثر بیماری حاد کرونری قلب حمله‌ی قلبی اتفاق بیفتد، می‌تواند فیبریلاسیون بطنی را تحریک کرده و منجر به ایست ناگهانی قلب شود. علاوه بر این، بعد از حمله ی قلبی ممکن است زخم‌هایی روی بافت قلب باقی بماند. جریان کوتاه الکتریکی دور این زخم‌ها می‌تواند موجب بروز ناهنجاری‌هایی در ریتم قلب شود.

– کاردیومیوپاتی (بیماری ماهیچه‌ی قلب): این عمدتاً به این دلیل اتفاق می‌افتد که دیواره‌های ماهیچه‌ی قلب کشیده شده و بزرگ یا ضخیم می‌شوند. در هر دو مورد، ماهیچه‌ی قلب غیرعادی شده است و این مشکل عموماً منجر ب تخریب بافت قلب و آریتمی خواهد شد.

– بیماری قلب والوولار (مربوط به دریچه‌ی قلب): تنگ شدن یا نشت کردن دریچه‌های قلب می‌تواند موجب کشیده شدن یا ضخیم شدن عضلات قلب شود. وقتی دهلیزهای قلب به‌خاطر فشار ناشی از تنگ بودن یا نشت کردن دریچه‌ی قلب بزرگ یا ضعیف شوند، احتمال ایجاد آریتمی بسیار بالا می‌رود.

– بیماری‌های قلبی مادرزادی: وقتی ایست قلبی در کودکان یا نوجوانان اتفاق می‌افتد ممکن است به‌خاطر مشکلی مادرزادی بوده باشد. حتا بزرگسالانی که عمل‌های جراحی اصلاحی برای مشکلات قلبی مادرزادی انجام داده‌اند همچنان بیشتر در خطر ایست قلبی هستند.

– مشکلات الکتریکی قلب: در بعضی افراد مشکل سیستم الکتریکی قلب است نه مشکل ماهیچه‌ی قلب یا دریچه‌های آن. به این مشکلات ناهنجاری‌های ابتدایی ریتم قلب گفته می‌شود که شامل مشکلاتی مثل سندرم بروگادا یا سندرم کیوتی می‌شود.

عوامل خطرزا

ازآنجا که ایست ناگهانی قلبی با بیماری کرونری قلب در ارتباط است، عوامل دیگری که شما را در خطر ابتلا به بیماری کرونری قلب قرار می‌دهد نیز می‌تواند احتمال بروز ایست قلبی را در شما بالا ببرد. این عوامل عبارتند از:

– سابقه‌ی خانوادگی بیماری کرونری قلب

– استفاده از دخانیات

– فشارخون بالا

– کلسترول بالا

– چاقی

– دیابت

– سبک زندگی بی‌تحرک

– مصرف زیاد نوشیدنی‌های الکلی

عوامل دیگری که احتمال بروز ایست ناگهانی قلب را بالا می‌برند عبارتند از:

– سابقه‌ی ایست قلبی یا سابقه‌ی خانوادگی ایست قلبی

– سابقه‌ی حمله‌ی قلبی

– سابقه‌ی شخصی یا خانوادگی انواع دیگری از بیماری‌های قلبی مثل اختلالات ریتم قلب، بیماری‌های قلبی مادرزادی، نارسایی قلبی و از این قبیل.

– سن – با بالا رفتن سن احتمال بروز ایست قلبی افزایش می‌یابد.

– مرد بودن – مردها دو تا سه مرتبه بیشتر از زن‌ها دچار ایست قلبی می‌شوند.

– مصرف موادمخدر مثل کوکائین و آمفتامین

– عدم تعادل غذایی، مثلاً پایین بودن سطح پتاسیم یا منیزیم

مشکلات

وقتی ایست قلبی ناگهانی اتفاق می‌افتد، مغز اولین جایی از بدن است که آسیب می‌بیند زیرا مغز برخلاف سایر اندام‌ها، ذخیره‌ی خون اکسیژنه ندارد و کاملاً به خون‌رسانی بی‌وقفه‌ي قلب وابسته است. کاهش جریان خون به مغز می‌تواند منجر به بیهوشی شود.

اگر ریتم قلب‌تان به‌سرعت به ریتم عادی خود برنگردد، تخریب مغز افتاق افتاده و منجر به مرگ می‌شود. اگر ایست قلبی بیشتر از ۸ دقیقه طول بکشد، احتمال زنده ماندن بسیار پایین خواهد بود. افرادی که بعد از ایست قلبی زنده مانده‌اند ممکن است دچار مشکلات مغزی شوند.

پیشگیری

هیچ راه تضمینی برای پی بردن به ایست قلبی وجود ندارد، به همین دلیل کاهش خطر آن بهترین استراتژی ممکن است. اقداماتی که باید در این زمینه انجام دهید عبارتند از: چکاپ منظم، بررسی وجود هرگونه مشکلات قلبی و داشتن سبک زندگی سالم به روش‌های زیر:

– سیگار نکشید و به تعادل از نوشیدنی‌های الکلی استفاده کنید (نه بیشتر از یک یا دو گیلاس در روز).

– رژیم‌غذایی سالم و متعادل داشته باشید.

– فعالیت فیزیکی داشته باشید.

اگر می‌دانید دچار بیماری قلبی هستید یا مشکلی دارید که شما را بیشتر در معرض بیماری‌های قلبی قرار می‌دهد، پزشک مطمذناً روش‌هایی برای بهبود وضعیت سلامتی‌تان انجام خواهد داد، مثل استفاده از داروهای کلسترول بالا یا کنترل دیابت.

برای بعضی افراد که می‌دانند در خطر بالای ایست قلبی قرار دارند – مثل آن‌هایی که دچار عارضه‌های قلبی هستند – پزشک داروهای ضدآریتمی تجویز خواهد کرد.

اگر در خطر بالای است قلبی قرار دارید، خیلی خوب است که یک دستگاه شوک قابل‌حمل در خانه تهیه کنید. قبل از خرید حتماً موضوع را با پزشکتان مطرح کنید. این دستگاه‌ها معمولاً بسیار گران هستند و تحت پوشش بیمه هم نیستند.

اگر با کسی زندگی می‌کنید که در معرض ایست قلبی قرار دارد، خیلی مهم است که آموزش CPR بگذرانید. آموزش دیدن در این زمینه نه تنها به حفظ جان عزیزان‌تان بلکه به تمامی اطرافیان و افراد جامعه نیز کمک خواهد کرد. هرچه تعداد افراد بیشتری در جامعه نحوه‌ی انجام CPR را بلد باشند، احتمال زنده ماندن افرادی که دچار ایست قلبی می‌شوند بیشتر خواهد شد.