۱۰ نکته خواندنی درباره کهکشان آندرومدا

[ŦŁФШ ΞTłHШ]

 

۱۰ نکته خواندنی درباره کهکشان آندرومدا

 

کهکشان آندرومدا نزدیکترین همسایه کهکشان راه شیری است، این کهکشان بزرگ و خیره‌کننده تقریباً سه برابر کهکشان راه شیری اندازه دارد، به گونه‌ای که می‌توان آن را با چشم غیر مسلح در آسمان دید. کهکشان آندرومدا در صورت فلکی آندرومدا قرار داشته و ۲٫۵ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد.

 

ابن کهکشان از دور یک منظره زیبا و چشم‌نواز در آسمان است که پیش‌بینی می‌شود در چند میلیارد سال آینده با کهکشان راه شیری برخورد کند. جالب است بدانید که نخستین رصد ثبت‌شده از کهکشان آندرومدا در سال ۹۶۴ میلادی توسط منجم ایرانی، عبدالرحمان صوفی انجام گرفت که از آن به عنوان «ابر کوچک» نام برد.

 

۱۰- معروف به Messier 31 نیز است

 

یکی از نزدیکترین کهکشان‌های همسایه ما که با نام‌های Messier 31 یا M31 نیز شناخته می‌شود. این نام از چارلز مسیه (Charles Messier) اخترشناس فرانسوی گرفته شده که این کهکشان بزرگ را فهرست‌بندی کرد. مسیه بسیاری از اشیاء را در آسمان نیمکره شمالی فهرست‌بندی کرد که با نام اشیاء مسیه یا فهرست مسیه معروف هستند ( مسیه اولین کسی نبود که اشیاء موجود در فهرست را مشاهده کرد).

 

در سال ۱۷۵۷ او جستجوی دنبالهدار هالی (Halley’s Comet) را آغاز کرده بود، اما محاسباتی که به وی داده شده بود او را به بخش دیگری از آسمان فرستاد. آن قسمت اشتباه آسمان جایی بود که اولین شیء فهرست را مشاهده کرد که یک ابر نواختر بود که آن را M1 نام گذاشت، این شیء آسمانی به سحابی خرچنگ معروف است.

 

۹- نام آن از صورت فلکی آندرومدا گرفته شده است

 

اگر شب هنگام در آسمان شمالی بین شکل W مانند صورت فلکی ذات‌الکرسی (Cassiopeia) و مربع صورت فلکی اسب بالدار (Pegasus) را نگاه کنید، صورت فلکی آندرومدا را پیدا خواهید کرد.  به دنبال پرنورترین ستاره  مربع صورت فلکی اسب بالدار که آلفا امراه المسلسله نام دارد بگردید، پس از آن ۷ درجه از آن ستاره به سمت شمال شرق حرکت کنید در این لحظه می‌توانید ستاره دلتای امراه المسلسله را ببینید. بعد از این ستاره باید ۸ درجه‌ به شمال رفته و بعد در ۵٫۲ درجه‌ای ستاره نو، کهکشان آندرومدا پرنورترین کهکشان نیمکره شمالی را خواهید دید. ناگفته نماند که این کهکشان از اواخر شهریور در آسمان قابل مشاهده است. 

 

الگوی ستاره‌ها از نام آندرومدا شاهزاده اسطوره‌ای یونانی، همسر قهرمان افسانه‌ای یونانی با نام پرسئوس (Perseus) گرفته شده است. این صورت فلکی نخستین بار توسط بطلمیوس ستاره شناس یونانی، در قرن دوم نامگذاری شد.

 

 

صورت فلکی آندرومدا همچنین خانه سایر اشیاء دیگر در آسمان است. آندرومدا در خارج از صفحه کهکشانی قرار داشته و هیچگونه خوشه یا سحابی از کهکشان راه شیری در خود ندارد. این در حالی است که حاوی کهکشان‎‌های قابل رویت دیگری است که معروف ترین آنها کهکشان آندرومدا است که نام خود را از این صورت فلکی بزرگ گرفته است. این صورت فلکی بیشتر به خاطر کهکشان آندرومدا مشهور است، که یکی از مشهورترین اشیاء موجود در آسمان است که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده می‌باشد.

 

۸- بزرگ‌تر از کهکشان راه شیری

 

در علم ستاره شناسی یک سال نوری واحدی برای اندازه گیری فاصله است، اما برخی از ستاره شناسان ترجیح می دهند از واحدی بنام پارسک (parsec) استفاده کنند (یک پارسک برابر با ۳۰٫۹ تریلیون کیلومتر و معادلِ ۳٫۲۶ سال نوری است). هنگام مراجعه به چیزهای بزرگتر ستاره شناسان از کیلوپارسک که برابر با ۱۰۰۰ پارسک و  یا مگاپارسک که برابر با یک میلیون پارسک است، استفاده می‌کنند. اندازه کهکشان راه شیری که حدود ۱۰۰۰۰۰ سال نوری است، برابر با ۳۰ کیلوپارسک است. گرچه این عدد ممکن است بزرگ به نظر برسد اما در مقایسه با کهکشان‌های دیگر بسیار کوچک است.

 

کهکشان آندرومدا بطور تقریبی ۲۲۰۰۰۰ سال نوری قطر دارد که بیش از دو برابر اندازه کهکشان ما است. این کهکشان بزرگترین کهکشان در خوشه محلی است و با وجود فاصله بسیار دورتر اگر به اندازه کافی روشن بود در آسمان شب بزرگ‌تر از ماه ظاهر می‌شد (همانطور که در تصویر بالا نشان داده شده است). این کهکشان ۲٫۵ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد در حالی که ماه تنها ۳۸۴،۴۰۰ کیلومتر فاصله دارد، این مقایسه باید درک بهتری از بزرگی این کهکشان به شما بدهد.

 

 

۷- کهکشان آندرومدا یک تریلیون ستاره دارد

 

تخمین‌زده می‌شود کهکشان راه شیری حدود ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد ستاره داشته باشد، اما کهکشان آندرومدا حدود یک تریلیون ستاره دارد. تلسکوپ فضایی هابل ناسا تعداد زیادی از این ستاره‌های نادر، داغ و روشن را به عنوان بخشی از یک تریلیون ستاره کشف کرده است.

 

ستاره‌های آبی به طور معمول ستاره‌های داغ و جوان هستند اما ستاره‌های آبی موجود در کهکشان آندرومدا پیر هستند، ستاره‌هایی خورشید مانند که لایه بیرونی مواد خود را از دست داده و هسته‌های گرم آبی رنگ آنها در معرض دید قرار دارد.[۲]

 

۶- یک هسته دوتایی دارد

 

یکی دیگر از نکات جذاب در مورد کهکشان آندرومدا این است که دارای دو هسته است. هر دو هسته درخشان حاوی چند میلیون ستاره با چگالی بالا هستند و تنها پنج سال نوری از یکدیگر فاصله دارند. هسته اول با نام P1 شناخته می‌شود و هسته دوم P2 نام دارد.

 

برخی از ستاره شناسان اعتقاد دارند که هسته‌ها واقعاً دو قطعه نیستند بلکه فقط گروهی از ستاره‌های پراکنده هستند که در حال گردش به دور یک ابرسیاهچاله کلان جرم هستند. ستاره‌های هسته P1 مدار بیضوی را در اطراف سیاه‌چاله دنبال کرده و در مناطق بیرونی می‌درخشند، که باعث روشن شدن این منطقه می‌شود. هسته دوم نیز فقط به این دلیل که ستاره‌ها هنگام نزدیک شدن به سیاه‌چاله به هم متصل می‌شوند، وجود دارد.

 

۵- با کهکشان راه شیری برخورد خواهد نمود

 

یک نبرد عظیم بین کهکشان آندرومدا و کهکشان راه شیری در حال وقوع است. این دو کهکشان با سرعت ۲۸۸۰۰۰ کیلومتر در ساعت به سمت همدیگر حرکت می‌کنند و طبق آخرین پیش بینی‌ها کهکشان آندرومدا و کهکشان راه شیری ۴٫۵ میلیارد سال دیگر به همدیگر برخورد خواهند نمود.

 

پیش بینی‌های قبلی نشان داده بود که ۲ کهکشان ۳.۹ میلیارد سال آینده با یکدیگر برخورد خواهند کرد اما در حال حاضر پژوهشگران با تجزیه و تحلیل داده‌های جمع آوری شده توسط تلسکوپ فضایی گایا به این نتیجه رسیده‌اند که این برخورد احتمالاً ۴.۵ میلیارد سال آینده رخ خواهد داد.

 

کارشناسان معتقدند زمین به احتمال زیاد پس از این برخورد زنده خواهد ماند زیرا کهکشانها عمدتاً از فضای خالی ساخته شده‌اند. زمین می تواند یک نمایش بسیار باورنکردنی از این برخورد در آسمان خود داشته باشد که سال‌ها در آسمان مشاهده خواهد شد. این دو کهکشان در طول چند میلیارد سال به یکدیگر گره می‌خورند تا اینکه سیاهچاله‌های مرکزی آنها به اندازه کافی بهم نزدیک شده و در همدیگر ادغام می‌شوند. پس از ادغام کهکشان‌ها، منظومه شمسی ما در یک کهکشان کاملاً متفاوت قرار خواهد گرفت که به عنوان یک کهکشان بیضوی شناخته می‌شود. اگر خورشید حدود پنج میلیارد سال دیگر کره زمین را نبلعیده باشد، آسمان شب در کهکشان بیضوی بسیار روشن خواهد بود.

 

 

۴- قدر مطلق ۳٫۴

 

قدر مطلق (Absolute magnitude) در علم ستاره شناسی معیاری برای روشنایی یک جرم آسمانی است و از آن برای سنجش و مقایسه درخشندگی ستاره‌ها با یکدیگر استفاده می‌شود. هر چه قدر مطلق یک ستاره کوچک‌تر باشد روشنایی آن بیشتر خواهد بود. این معیار باعث می‌شود که میزان روشنایی یک جسم بدون در نظر گرفتن فاصله آن بیان شود.

 

کهکشان آندرومدا از قدر مطلق ۳٫۴ برخوردار است که یکی از درخشان ترین اجسام مسیه است. در یک شب بدون ماه، کهکشان آندرومدا حتی با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است حتی اگر آلودگی نوری متوسط وجود داشته باشد. هنگام عکاسی بوسیله یک تلسکوپ بزرگ ممکن است حتی بیش از شش برابر بزرگ‌تر از ماه باشد، اما فقط منطقه مرکزی روشن‌تر هنگام مشاهده با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است.

 

۳- مورد ازدحام با سیاه‌چاله‌ها

 

کهکشان آندرومدا زمانی به داشتن نه سیاهچاله شناخته شده بود، اما تعداد سیاه‌چاله‌های این کهکشان در سال ۲۰۱۳ به ۳۵ عدد رسید، ستاره شناسان در این کهکشان ۲۶ سیاه‌چاله جدید مشاهده کردند. جرم این سیاه‌چاله‌های جدید تقریباً پنج تا ده برابر جرم خورشید ما است و هفت چاله‌سیاه در فاصله ۱۰۰۰ سال نوری از مرکز کهکشان قرار دارند.

 

ستاره شناسان انتظار دارند در آینده سیاه‌چاله‌های دیگری در کهکشان آندرومدا پیدا کنند. در سال ۲۰۱۷ دو ابر سیاه‌چاله کلان جرم کشف شد، که آنها نزدیکترین زوج مداری هستند که تاکنون ثبت شده‌اند. این دو سیاه‌چاله‌ می‌توانند در کمتر از ۳۵۰ سال بصورت فاجعه بار به هم برخورد کنند و به یک سیاه چاله بزرگ ادغام شوند. این دو در حال حاضر ۰٫۰۱ سال نوری از هم فاصله دارند که فقط چند صد برابر فاصله زمین از خورشید است. نه تنها تعداد سیاه‌چاله‌های موجود در کهکشان آندرومدا چشمگیر است بلکه نحوه حرکت آنها نیز شگفت‌آور است. [۳]

 

 

۲- ۴۵۰ خوشه کروی

 

خوشه‌های کروی (Globular clusters) مجموعه‌ای متراکم از ستارگان قدیمی هستند و حاوی صدها هزار یا حتی میلیون‌ها ستاره هستند. این خوشه‌های کروی می‌توانند به تعیین سن جهان کمک کنند و یا حتی می توانند در تعیین مرکز کهکشان کمک کنند. اخترشناسان ۲۰۰ خوشه‌ کروی را در کهکشان راه شیری شناسایی کرده‌اند در حالیکه حدود ۴۵۰ خوشه‌ کروی در کهکشان آندرومدا مشاهده شده است.

 

این تعداد برای کهکشان آندرومدا می‌تواند بسیار بیشتر باشد، زیرا بیشتر مناطق این کهکشان به اندازه کافی بررسی نشده است. اگر خوشه‌های کروی کهکشان آندرومدا دارای اندازه مشابه خوشه‌های موجود در کهکشان راه شیری باشند، تعداد واقعی آنها می‌تواند بین ۷۰۰ تا ۲۸۰۰ عدد باشد.

 

۱- تصور می‌شد که سحابی باشد

 

سحابی (Nebula) ابر گسترده‌ای از گاز، غبار، هیدروژن، هلیوم و پلاسما بوده و مکانی است که ستاره‌ها در آن به دنیا می‌آیند. کهکشان‌های دوردست غالباً با این ابرهای عظیم اشتباه گرفته می‌شدند. در سال ۱۹۲۴ ستاره شناس ادوین هابل (Edwin Hubble) اعلام کرد که سحابی مارپیچی آندرومدا در واقع یک کهکشان است و کهکشان راه شیری تنها کهکشان جهان نیست.

 

هابل تعدادی از ستاره‌ها از جمله ستاره‌های متغیر قیقاووسی (Cepheid) را در کهکشان آندرومدا یافت. ستارگان متغیر قیقاووسی از روشن تا کم نور متغیر هستند و می‌توان از آنها برای اندازه‌گیری فاصله استفاده کرد. وی فهمید که این ستاره‌ها تا چه حد دور هستند و این امر به او کمک کرد تا محاسبه کند که کهکشان آندرومدا ۸۶۰،۰۰۰ سال نوری از آن ستاره‌ها فاصله دارد، که هشت برابر بیشتر از دورترین ستاره‌های کهکشان راه شیری است. این مورد ثابت کرد که آندرومدا در واقع یک کهکشان بود نه سحابی و هابل اولین کسی که به آن مظنون بود.