ترمین، سازی که نباید به آن دست زد!!!

[SARDAR]

در سال ۱۹۲۰ یک فیزیک‌دان روسی به نام لو ترمین، سازی اختراع کرد که با همه سازهایی که می‌شناسیم تفاوت دارد. این ساز بعدا به نام مخترع خود ترمین نامیده شد. ترمین از نخستین سازهای الکترونیک است که صدایی اثیری و ظاهری عجیب دارد و شیوه نواختن آن با همه سازها متفاوت است.

برای نواختن این ساز لازم نیست به آن دست بزنیم!

ترمین از یک جعبه و دو آنتن فلزی تشکیل شده و دارای یک میدان مغناطیسی است که تحت تاثیر حرکات بدن نوازنده است. آنتن سمت راست زیر و بمی و آنتن سمت چپ شدت صدا را کنترل می‌کند.
 

نوازنده به حالت ایستاده یا نشسته مقابل ساز قرار می‌گیرد و دست‌هایش را به سمت آنتن‌ها حرکت می‌دهد. در این حالت گویی یک خازن (capacitor) در دست‌هایش قرار دارد. Capacitance میدان مغناطیسی با فاصله بین نوازنده و ساز تغییر می‌کند. با نزدیک شدن دست به آنتن سمت راست زیر و بمی افزایش می‌یابد (صدا زیرتر می‌شود.) و وقتی دست از آن دور می‌شود زیر و بمی کاهش می‌یابد. می‌توان از زیرترین تا بم‌ترین نت‌ها را در ترمین به صدا درآورد. با حرکت‌های سریع و کوتاه دست راست می‌توان ویبراتو یا طنین ایجاد کرد. آنتن دیگر که شبیه یک دسته است، شدت صدا (volume) را کنترل می‌کند. با نزدیک شدن دست به این آنتن صدا ملایم‌تر و شدت آن کم‌تر می‌شود. دست چپ مسئول دینامیک (dynamics) و بیان صدا (articulation) نیز است.
 

درباره این ساز عجیب این پرسش وجود دارد که چگونه می‌توان با آن نت‌ها و زیر و بمی‌های مختلف را به صورت دقیق نواخت، آن هم زمانی که ما چیزی نمی‌بینیم و حس نمی‌کنیم؟

از زمان اختراع این ساز، نوازندگان حرفه‌ای آن درباره نحوه استفاده از دست و حالت‌های مختلف آن هنگام نوازندگی نظرات متفاوتی داشتند. مثلا برخی از تکنیک‌های نواختن آن از تکنیک‌های نوازندگی ویولن وام گرفته شده است. نوازندگان فرض می‌کنند که یک سیم نامرئی بین آنتن و بدن وجود دارد که روی این سیم نت‌ها را به صدا در می‌آوریم. البته برای نواختن درست و دقیق و رعایت زیروبمی‌ها لازم است قوه شنوایی خوبی داشته باشیم.
نواختن ساز ترمین با دقت بالا و کنترل زیر و بمی در آن می‌تواند با چالش‌هایی همراه باشد. همان‌طور که اشاره شد از آن‌جا که در این ساز صفحه کلید یا راهنمایی وجود ندارد، نوازنده فقط باید به گوش خود تکیه کند. نوازنده‌های ماهری که بتوانند آرایش و ترکیب حرکات دست خود را به‌دقت کنترل کنند موفق می‌شوند اجراهایی پیچیده و پرمغز داشته باشند. کارولینا آیک، ترمین‌نواز جوان و موفق درباره تجربه نوازندگی خود می‌گوید:

«من در ۱۶ سالگی احساس کردم باید تکنیکی برای خودم درست کنم که در آن بتوانم به جای اینکه فقط به گوشم تکیه کنم و نت‌ها را پس از آن که شنیدم درست کنم، به حس دست و حافظه عضلانی هم تکیه کنم. درواقع من با دست‌هایم یک صفحه کلید می‌ساختم.»
او با انگشت‌ها و قسمت‌های دیگر دست حالت‌هایی ایجاد می‌کرد و دست خود را با میدان مغناطیسی ترمین تنظیم می‌کرد. به گفته او بسیاری از نوازندگان ترمین همین شیوه را به کار گرفته‌اند. کارولینا می‌گوید که در آموزش ترمین به هنرجویانش به جای اینکه فقط بر تکنیک‌های نوازندگی تاکید کند به آن‌ها یاد می‌دهد چطور ابتدا به بدن و ذهن خودشان آگاه باشند. به عقیده او خود ساز می‌تواند معلم خوبی برای هنرجویان باشد.

بعضی گروه‌های راک آمریکایی در ضبط‌های خود از ترمین استفاده می‌کردند. از صدای اثیری ترمین در موسیقی فیلم‌های علمی‌تخیلی نیز استفاده می‌شود.